Kısa Özet (TL;DR)
Okul dönemi çocuk hastalıkları sonbaharda artar: soğuk algınlığı, grip (influenza), boğaz enfeksiyonları, gastroenterit ve konjonktivit sık görülür. Aşılar, el hijyeni, iyi havalandırma ve hasta iken evde kalma en etkili korunma yollarıdır. Uzun süren yüksek ateş, nefes darlığı, su içememe gibi durumlarda gecikmeden doktora başvurun.
Okul dönemi çocuk hastalıkları: Sonbaharda neler artar?
Okullar açılınca kapalı sınıflar, yakın temas ve hava değişimi nedeniyle bulaşıcı hastalıklar daha kolay yayılır. Sonbahar (Eylül-Kasım) aylarında şu tablolar öne çıkar:
- Okul öncesi ve 1–2. sınıflar (3–7 yaş): Soğuk algınlığı (viral üst solunum yolu), RSV, el-ayak-ağız hastalığı, orta kulak iltihabı, konjonktivit, gastroenterit (ishal), baş biti.
- 3–5. sınıflar (8–11 yaş): Grip (influenza), streptokok boğaz enfeksiyonu (A grubu beta), sinüzit, impetigo (bulaşıcı deri enfeksiyonu), su çiçeği (aşısızlarda).
- Ortaokul–lise (12–17 yaş): Grip, COVID-19, miykoplazma kaynaklı “hafif zatürre” (walking pneumonia), enfeksiyöz mononükleoz, streptokok boğaz enfeksiyonu, konjonktivit.
Aşı ile önlenebilir hastalıklar (kızamık, kabakulak, su çiçeği, boğmaca) aşısız veya eksik aşılı çocuklarda kümelenebilir. Okul salgınlarında temaslılara bilgilendirme yapılır.
Belirtiler, Sebepler ve Risk Faktörleri
- Belirtiler: Ateş, boğaz ağrısı, öksürük, burun akıntısı/tıkanıklık, kulak ağrısı, kırgınlık, ishal-kusma, gözlerde kızarıklık-akıntı, ciltte döküntü.
- Sebepler: Çoğunlukla virüsler (ör. rinovirüs, influenza, RSV). Daha nadir bakteriler (ör. streptokok) boğaz enfeksiyonu/sinüzit yapabilir.
- Risk faktörleri: Kalabalık sınıflar, yetersiz havalandırma, el hijyeninin zayıf olması, aşı eksikliği, uykusuzluk/yoğun stres, kronik hastalıklar (ör. astım), paylaşılan eşyalar (su şişesi, havlu, şapka).
Not: Mevsimsel alerji (alerjik rinit) de burun akıntısı/hapşırmaya yol açabilir; genelde ateş olmaz ve bulaşıcı değildir.
Tanı/Değerlendirme (genel bilgi)
Değerlendirme, öykü ve muayene ile başlar. Gerekirse hızlı testler yapılabilir: hızlı streptokok testi/boğaz kültürü, influenza veya COVID-19 antijen/PCR (virüsün genetik test yöntemi), nadiren akciğer filmi veya dışkı testi.
Antibiyotikler yalnızca bakteriyel enfeksiyonlarda işe yarar ve hekim reçetesi ile kullanılır. Virüs kaynaklı soğuk algınlığı/gripte antibiyotik yararsızdır. İlaç kullanımı için hekime danışın.
Tedavi ve Yönetim (Genel Bilgi)
- İstirahat ve sıvı: Bol su/çorba, oral rehidrasyon (elektrolitli sıvı) kusma/ishalde yararlıdır.
- Ateş ve ağrı: Parasetamol veya ibuprofen gibi ateş düşürücü-analjezikler, çocuğun kilosuna göre uygun dozda verilebilir; hekime danışın. Aspirin çocuklarda önerilmez.
- Burun ve öksürük: Serum fizyolojik (tuzlu su) damla/spreyi, buhar/ılık duş rahatlatır. 1 yaş üzeri çocuklarda bal öksürüğe iyi gelebilir. Reçetesiz öksürük-soğuk algınlığı şurupları 6 yaş altına genellikle önerilmez; hekime danışın.
- Antibiyotik/antiviral: Yalnızca hekim uygun görürse başlatılır (ör. streptokok boğaz için antibiyotik; riskli çocuklarda erken dönemde grip ilacı). Kendi kendine antibiyotik kullanmayın.
- Okula dönüş: Ateş düşürücü olmadan 24 saat ateşsiz, kusma/ishal kontrol altında ve genel durumu iyi ise dönüş planlanır. Bit tedavisinde ilk uygulama ve canlı bit kalmadığında dönüş mümkündür.
Yaşam Tarzı ve Önleme Önerileri
- Aşılar: Sağlık Bakanlığı çocukluk aşı takvimini tamamlayın. Her yıl grip aşısı 6 ay üzeri çocuklar için önerilebilir; risk gruplarında önemlidir. COVID-19 aşısı güncel önerilere göre planlanmalıdır; hekiminize danışın.
- El hijyeni: Eller sabunla en az 20 saniye yıkanmalı. Sabun yoksa en az %60 alkol içeren el antiseptiği kullanılabilir.
- Havalandırma ve maske: Sınıflar düzenli havalandırılmalı. Hasta çocuklar kalabalık ortamlarda maske kullanırsa damlacık (solunum yolu) yayılımı azalır.
- Hasta iken evde kalma: Ateş, ishal-kusma, öksürükle zor nefes alma varsa dinlenme ve izolasyon bulaşmayı azaltır.
- Beslenme/uyku: Yeterli uyku, sebze-meyve, protein ve su tüketimi bağışıklığı destekler.
- Eşya paylaşmama: Su şişesi, havlu, kulaklık, şapka paylaşılmamalı. Bit şüphesinde saç dipleri taranmalı; uygun topikal ürünler için eczacı/hekime danışın.
- Temizlik: Sık dokunulan yüzeylerin düzenli temizliği, kağıt mendil kullanımı ve dirseğe hapşırma-kapama önemli davranışlardır.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Aşağıdaki durumlarda aile hekiminiz veya çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı ile görüşün. Acil durum bulguları varsa beklemeyin.
- Ateşin 3 günden uzun sürmesi veya 39°C ve üzeri ateşin düşmemesi.
- Şiddetli boğaz ağrısı, kulak ağrısı veya ısrarlı baş ağrısı.
- Şiddetlenen öksürük, hırıltı veya göğüs ağrısı.
- İshal-kusmanın 24 saatten uzun sürmesi, idrar azalması, ağız kuruluğu (susuzluk belirtileri).
- Gözde şiddetli kızarıklık-akıntı ve ışık hassasiyeti.
- Yaygın döküntü, özellikle morluk benzeri döküntüler.
Sık Sorulan Sorular
- Grip ile soğuk algınlığını nasıl ayırt ederim? Gripte ani yüksek ateş, belirgin kas ağrısı ve halsizlik sık olur. Soğuk algınlığında belirtiler genelde daha hafif ve kademeli başlar.
- Antibiyotik nezleyi iyileştirir mi? Hayır. Çoğu üst solunum yolu enfeksiyonu viraldir. Antibiyotik yalnızca bakteriyel enfeksiyonda ve hekim reçetesiyle kullanılır.
- Okula ne zaman dönebilir? Ateş düşürücüsüz 24 saat ateşsiz, genel durumu iyi ve bulaştırıcılığı azaldıysa. Kusma/ishal kontrol altına alınmalı; bit tedavisinde canlı bit kalmadığında dönüş uygundur.
- Evde kimlere bulaşmayı nasıl azaltırım? Ayrı havlu, ayrı su şişesi kullanın; sık el yıkayın; ortak alanları havalandırın; mümkünse hasta kişinin ayrı bir odada dinlenmesini sağlayın.
- Hangi aşılar önemli? Çocukluk aşı takvimi (KPA, MMR, DaBT-İPA-Hib, su çiçeği vb.), yıllık grip aşısı ve güncel COVID-19 önerileri; hekiminizle kişisel risklere göre planlayın.
Kaynaklar
Yasal Uyarı
Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır, hekiminizin yerini almaz.
Last reviewed: 2025-09-30
