Brakiterapi: İç Radyoterapiyi Anlamak
Brakiterapi, kanser tedavisinin bir türüdür. Tümörün içine ya da yakınına yerleştirilen küçük bir radyasyon kaynağıyla kanser hücrelerini yok etmeyi amaçlar. Buna iç radyoterapi de denir.
Radyasyon kansere çok yakın verildiği için, esas olarak tümörü ve çevresindeki dokuyu hedefler. Bu yaklaşım, vücudun geri kalanının aldığı radyasyonu sınırlandırmaya yardımcı olur.
Brakiterapi nedir?
Radyoterapi, kanser hücrelerinin DNA’sını hasarlamak için yüksek enerjili X-ışınları veya parçacıklar kullanır. Böylece hücreler büyüyemez. Uygulamanın iki ana yolu vardır:
- Dıştan ışın tedavisi (EBRT): Vücudun dışında bulunan bir cihaz, radyasyonu tümöre yönlendirir.
- İç radyoterapi (brakiterapi): Küçük, kapalı bir radyasyon kaynağı vücudun içine, kanserin olduğu yere veya hemen yakınına yerleştirilir.
Bazı kişiler yalnızca brakiterapi alır. Bazılarında ise EBRT veya diğer tedavilerle birlikte uygulanır. Onkoloji ekibiniz, sizin için neden belirli bir plan seçildiğini açıklayacaktır.
Brakiterapi türleri
- Düşük doz hız (LDR): Küçük “tohumlar” veya kapsüller tümör bölgesine yerleştirilir ve orada bırakılır. Haftalar veya aylar boyunca radyasyon yayarlar. Sonrasında radyasyon vermezler. Tohumlar genellikle vücutta kalıcıdır, ancak artık aktif değildir.
- Yüksek doz hız (HDR): Daha güçlü bir radyasyon kaynağı ince bir tüp (kateter veya aplikatör) aracılığıyla kısa süreliğine—genellikle dakikalar—yerleştirilir, sonra çıkarılır. Bu işlem günler veya haftalar boyunca birkaç seans (fraksiyon) halinde tekrarlanabilir.
Hangi kanserler tedavi edilebilir?
Brakiterapi birçok kanserde kullanılır. Sık uygulananlar şunlardır:
- Prostat
- Serviks (rahim ağzı)
- Rahim iç zarı (endometrium)
- Vajina
- Bazı baş-boyun, meme, cilt ve seçilmiş diğer tümörler
Ekibiniz, tümörün boyutu ve konumu ile genel sağlığınızı değerlendirerek brakiterapinin sizin için uygun olup olmadığına karar verir.
Brakiterapi nasıl planlanır?
Doğru dozu doğru yere ulaştırmak için dikkatli planlama yapılır.
- Görüşme ve muayene: Bir radyasyon onkoloğu ile öykünüzü ve tedavi hedeflerinizi gözden geçirirsiniz.
- Görüntüleme: BT, MR, ultrason veya röntgen, tümörü ve yakın organları haritalamada kullanılır.
- Tedavi planı: Uzmanlar gereken radyasyon dozunu ve kaynağın nereye yerleştirileceğini hesaplar.
- Güvenlik değerlendirmesi: Ekip, yararlar, olası riskler ve başkalarını korumaya yönelik önlemleri açıklar.
Tedavi sırasında neler olur?
Yaşayacağınız süreç, kanser türüne ve LDR ya da HDR uygulanmasına göre değişir. Genel olarak:
- Anestezi veya ilaçlar: Rahatlamanız, uyuşmanız veya uyumanız için ilaç verilebilir. Bu, tedavi bölgesine ve sağlık durumunuza bağlıdır.
- Aplikatör veya tüp yerleştirme: Doktor, ince bir tüpü veya özel bir aplikatörü tümör bölgesine yerleştirir. Görüntüleme, yerleştirmeyi yönlendirmeye yardımcı olur.
- Radyasyonun verilmesi: Radyasyon kaynağı, tüp aracılığıyla tedavi alanına ulaştırılır.
Yerleştirmeden sonra süreç, uygulanan türe göre değişir:
- LDR: Tüp çıkarılır ve küçük tohumlar yerinde bırakılır. Birçok kişi aynı gün evine gider. Tohumlar sınırlı bir süre düşük düzeyde radyasyon yayar.
- HDR: Kaynak kısa bir seans için yerleştirilir ve sonra çıkarılır. Birden fazla seans gerekebilir. Tüp seanslar arasında yerinde kalabilir veya her seferinde yeniden yerleştirilebilir. Çoğu kişi her tedaviden sonra evine döner.
Ekibiniz her ziyaretin süresini, kaç seans gerekeceğini ve iyileşme sürecinde neler bekleyeceğinizi size bildirecektir.
Çevrenizdekiler için güvenlik
Radyasyon ekibiniz size kişiselleştirilmiş güvenlik talimatları verecektir.
- HDR: Kaynak her seans sonunda çıkarıldığı için seanslar arasında radyoaktif olmazsınız.
- LDR tohumlar: Kısa bir süre düşük düzeyde radyasyon yayabilirsiniz. Ekip, özellikle küçük çocuklar ve hamile kişilerle uzun ve yakın teması bir süreliğine sınırlamanızı önerebilir.
Ekibinizle konuşabileceğiniz genel ipuçları:
- Yakın temas için önerilen süre ve mesafe sınırlarına uyun.
- Çocukları ne zaman kucağa almanın veya birisiyle yan yana uyumanın güvenli olduğunu sorun.
- Verilirse cüzdan kartınızı taşıyın. Nadir de olsa tohumlar güvenlik taramalarını tetikleyebilir.
- Yerleştirmeden kısa süre sonra yapılacak bazı görüntüleme veya tıbbi işlemler için önceden danışın.
Yaygın yan etkiler
Yan etkiler, tedavi edilen bölgeye, doza ve programa bağlıdır. Ekibiniz sizin için en olası olanları gözden geçirecektir.
- Genel: Yorgunluk, hafif rahatsızlık, tüp veya aplikatörün girdiği bölgede şişlik veya morarma.
- Cilt veya giriş yeri: Tüpün girdiği yerde kızarıklık, hassasiyet veya tahriş.
- Pelvis (prostat, serviks, rahim, vajina): Sık idrara çıkma, idrarda yanma, hafif kan, bağırsak alışkanlığında değişiklik (gevşek veya sık dışkılama), pelvik baskı, lekelenme veya akıntı.
- Baş-boyun veya cilt bölgeleri: Lokal hassasiyet, şişlik veya yakın dokular etkilenirse tat veya tükürükte geçici değişiklikler.
Çoğu yan etki geçicidir. Ekip, cilt bakımı, ılık oturma banyoları ve mesane/bağırsak belirtileri için ilaçlar gibi yöntemler önerebilir. Reçetesiz ürünleri veya takviyeleri kullanmadan önce mutlaka hekime danışın.
Tedavi sırasında özbakım
- Randevular, görüntülemeler ve gerekli tetkikler için planınıza uyun.
- Yeni veya kötüleşen belirtileri gecikmeden bildirin.
- İyileşmeyi desteklemek için yeterli kalori ve protein alın. Küçük ve sık öğünler yardımcı olabilir.
- Ekibiniz farklı önermedikçe yeterli sıvı alın.
- Uykuyu önceliklendirin ve kısa yürüyüşler gibi hafif aktivitelerle yorgunluğu azaltın.
- Tedavi sırasında ve sonrasında cinsel yaşam, doğurganlık ve korunma hakkında bilgi isteyin.
Ekibinize sorabileceğiniz sorular
- Benim durumumda brakiterapinin hedefi nedir?
- Dıştan ışın tedavisi veya başka tedaviler de alacak mıyım?
- Kaç seans gerekecek ve her biri ne kadar sürecek?
- Tedavi edilen bölgeye özgü en olası yan etkiler nelerdir?
- Evde hangi önlemleri ne kadar süreyle almam gerekiyor?
- İşe, egzersize ve cinsel yaşama ne zaman dönebilirim?
- Mesai dışı saatlerde sorun yaşarsam kimi aramalıyım?
Öne çıkanlar
- Brakiterapi, kanseri içeriden hedefleyerek hassas bir şekilde radyasyon verir.
- LDR, zamanla inaktif hale gelen kalıcı tohumlar kullanır; HDR’de kaynak her seans sonrası çıkarılır.
- Yan etkiler tedavi bölgesi ve doza bağlıdır; çoğu yönetilebilir.
- Ekibiniz güvenlik, izlem ve dikkat edilecek belirtiler konusunda sizi yönlendirecektir. Sorularınızı çekinmeden sorun.
Faydalı kaynaklar ve referanslar
- National Cancer Institute: Brachytherapy
- RT Answers (ASTRO): Brachytherapy
- RadiologyInfo: Brachytherapy
- ALTAI Oncology
Son gözden geçirme: 2025-11-21
Yasal Uyarı – Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır, hekiminizin yerini almaz.
