Kanser tedavisi sırasında ağız yaraları (oral mukozit)
Ağız yaraları kanser tedavisinin yaygın bir yan etkisidir. Yemek yemeyi, içmeyi ve konuşmayı zorlaştırabilir. Tıbbi adı oral mukozittir. Onkoloji ekibinizin yardımcı olabileceği yöntemler vardır. Ne bekleyeceğinizi ve ağız bakımını nasıl yapacağınızı öğrenmek, bu yan etkiyi daha kolay yönetmenizi sağlar.
Neden ağız yaraları oluşabilir?
Kemoterapi, ağzınızı kaplayan hızlı çoğalan hücreleri zedeleyebilir. Baş-boyun bölgesine radyoterapi de ağız dokularını tahriş edebilir. Herkeste ağız yarası gelişmez. Riskiniz kullanılan ilaçlara, dozlara ve genel sağlığınıza bağlıdır.
- Kemoterapide, yaralar genellikle tedaviden birkaç gün sonra başlar ve ilk hafta civarında en şiddetli olur.
- Baş ve boyun radyoterapisinde, yaralar genellikle 2–3 hafta içinde başlar ve tedavi boyunca artar.
- Ağız kuruluğu, diş sorunları veya enfeksiyonlar da rol oynayabilir. Ekibiniz nedeni kontrol edebilir.
Daha önce ağız yarası yaşadıysanız, bir sonraki kürden önce bakım ekibinize söyleyin; birlikte önceden plan yapabilirsiniz.
Ağız yaraları nasıl hissedilir?
Belirtiler hafif ya da şiddetli olabilir; dudak, dil, yanak, diş eti ve boğazı etkileyebilir.
- Kızarık, şiş veya parlak alanlar; yanma ya da karıncalanma
- Zamanla açılan beyaz plaklar
- Çiğnerken ya da yutarken ağrı; boğaz ağrısı
- Ağız kuruluğu, tat değişiklikleri veya kötü nefes
Şiddetli ağız yaraları yemek yemeyi ya da içmeyi zorlaştırabilir. Bu olursa ekibinizle gecikmeden iletişime geçin.
Ağız yaraları önlenebilir mi?
Bazı adımlar riskinizi azaltabilir. Yeni bir uygulamaya başlamadan önce onkoloji ekibinizle konuşun.
- Mümkünse tedavi öncesi diş hekimi kontrolü yaptırın. Önce çürük veya diş eti hastalıklarını tedavi etmek faydalı olabilir.
- Bazı kemoterapi infüzyonları sırasında buz parçacıkları kullanmanın (kriyoterapi) sizin için uygun olup olmadığını sorun.
- Ekibiniz onaylarsa, tedavinin ilk gününden itibaren sade karbonatlı ağız çalkalama solüsyonunu koruyucu olarak kullanın. 1 su bardağı (200–250 ml) ılık suya 1/2 çay kaşığı karbonat ekleyin. 30 saniye nazikçe çalkalayın ve tükürün. Özellikle öğünlerden sonra ve yatmadan önce günde birkaç kez tekrarlayın. Yutmayın. Tuz yakmıyorsa çok küçük bir tutam ekleyebilirsiniz; sadece karbonat da yeterlidir.
- Erken dönemde nazik günlük ağız bakımına başlayın ve her gün sürdürün.
Bu adımlar ağzınızı temiz tutmaya, asitleri nötralize etmeye ve tahrişi azaltmaya yardımcı olur.
Kendiniz neler yapabilirsiniz?
Nazik ağız bakımı ve doğru yiyecek seçimleri, belirtileri hafifletir ve iyileşmeyi destekler. Yeni adımları ekibinizle kontrol edin.
- Sık sık çalkalayın: Yemeklerden sonra ve yatmadan önce karbonatlı solüsyon kullanın. Ekibiniz önermedikçe alkol içeren gargaralardan, hidrojen peroksit veya iyottan kaçının.
- Yumuşak diş fırçasıyla günde iki kez nazikçe fırçalayın. Az miktarda hafif bir diş macunu kullanın. Fırçalamak acıtıyorsa köpük çubuklar hakkında sorun.
- Ekibiniz güvenliyse günde bir kez nazikçe diş ipi kullanın. Durmayan kanama görürseniz bırakın.
- Takma diş kullanıyorsanız, sık çıkarıp temizleyin. Diş etleriniz hassassa takma süresini azaltın.
- Dudakları düz, tahriş etmeyen bir balm ile nemli tutun. Tütün ürünlerinden kaçının.
- Yumuşak, sulu, serin veya oda ısısındaki yiyecekleri tercih edin: yoğurt, smoothie, yulaf lapası, yumurta, püre patates, çorbalar ve iyi pişmiş makarna.
- Baharatlı, asitli, tuzlu, pütürlü veya kuru yiyeceklerden (cips, sert kabuklu ekmek) ve çok sıcak içeceklerden kaçının. Kafein ve alkolü sınırlayın.
- Küçük ve sık yudumlarla su veya yumuşak içeceklerle hidrasyonu sürdürün. Yemek zor geliyorsa, yüksek kalorili-proteinli içecekler ve diyetisyen yönlendirmesi için ekibinize sorun.
Başka hangi tedaviler yardımcı olabilir?
Klinisyeniniz, belirtilerinize, tıbbi geçmişinize ve tedavi planınıza göre seçenekler önerebilir.
- Yemekten önce ağrıyı azaltmak için yaraları uyuşturan ve kaplayan tıbbi gargaralar
- Gerektiğinde ağızdan alınan ağrı kesiciler
- Gelişirse enfeksiyon tedavisi
- Merkezinizin sunabileceği, önleme veya rahatlatma amaçlı klinik uygulamalar
Ağız ağrısı nedeniyle yeterince yiyip içemiyorsanız, ağız iyileşene kadar kısa süreli damar yoluyla sıvı veya beslenme gerekebilir. Sizin için uygun olanı ekibinize sorun. Reçeteli ürünler ve ağrı kesiciler için hekime danışın.
Ağız yaralarım ne zaman düzelir?
- Kemoterapide, yaralar genellikle birkaç gün içinde iyileşmeye başlar ve çoğu zaman bir sonraki kürden önce kapanır. İlaca ve doza bağlı olarak tekrar edebilir.
- Baş-boyun radyoterapisinde, yaralar genellikle hafta hafta artar. İyileşme genellikle radyoterapi bittikten birkaç gün sonra başlar ve haftalar içinde devam eder.
İyileşme süresi kişiden kişiye değişir. Nazik ağız bakımı, dinlenme ve yeterli beslenme toparlanmayı destekler.
Ne zaman bakım ekibimi aramalıyım?
- Yemek yiyemeyecek veya içemeyecek kadar şiddetli ağrı
- 38°C ve üzeri ateş veya titreme
- Susuzluk belirtileri (çok koyu idrar, baş dönmesi, ağız kuruluğu)
- Ağızda durmayan kanama
- İrin, yayılan kızarıklık veya kötü koku olan yaralar
- Yutma güçlüğü, salya akması veya herhangi bir nefes alma zorluğu
- Kilo kaybı veya sıvıları tutamama
Bu belirtilerden biri varsa bakım ekibinizle hemen iletişime geçin. Nefes darlığı, bilinç değişikliği veya hızla kötüleşen durumlarda Acil yardım çağırın / 112’yi arayın.
Onkoloji ekibinize sorabileceğiniz sorular
- Tedavi planımla ağız yarası riski taşıyor muyum?
- Benim için buz parçacıkları kullanımı güvenli ve faydalı mı?
- Karbonatlı çalkalamayı ne sıklıkla kullanmalıyım, tuz eklemek benim için uygun mu?
- Hangi gargara ve günlük bakım adımlarını önerirsiniz?
- Öğünlerden önce ve geceleri ağrıyı nasıl yönetmeliyim?
- Diş hekimi, ağız-diş hastalıkları uzmanı veya diyetisyen görmeli miyim?
- Mesai dışında ağız yarası şikayetlerim artarsa kimi aramalıyım?
Yararlı kaynaklar ve referanslar
- National Cancer Institute: Ağız ve Boğaz Değişiklikleri (Oral Mukozit)
- ASCO Cancer.Net: Ağız Yaraları (Mukozit)
- MASCC/ISOO: Oral Mukozit Kaynakları
- ALTAI Oncology
Son gözden geçirme: 2025-09-25
Yasal Uyarı – Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır, hekiminizin yerini almaz.
