Kanser tedavisinde kemik iliği süpresyonu: Nedir ve neler beklenir
Kemik iliği süpresyonu, kemik iliğinin yeterli kan hücresi üretememesi demektir. Kemik iliği, bazı kemiklerin yumuşak merkezidir. Alyuvarlar (RBC), akyuvarlar (WBC) ve trombositleri üretir. Bu hücreler oksijen taşır, mikroplarla savaşır ve kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur.
Sayılarda düşüş olursa kendinizi yorgun hissedebilir, daha kolay morarıp kanayabilir veya daha sık enfeksiyon geçirebilirsiniz. Onkoloji ekibiniz kan sayımlarınızı yakından izler ve sizi olabildiğince güvende ve konforlu tutmaya çalışır.
Kemik iliği süpresyonu nedir?
Kemik iliği süpresyonu (miyelosupresyon), tedaviler veya bazı hastalıklar iliğin çalışmasını yavaşlattığında olur. Bu durum bir ya da birden fazla kan hücresi tipini düşürebilir:
- Alyuvarlar – RBC (anemi): oksijen taşır
- Akyuvarlar, özellikle nötrofiller – WBC (nötropeni): enfeksiyonla savaşır
- Trombositler (trombositopeni): kanamayı önler ve durdurur
Kemik iliği bağışıklık sisteminizin bir parçasıdır. Baskılandığında, vücudunuzun mikroplarla savaşması ve iyileşmesi zorlaşır.
Nasıl hissedebilirsiniz?
- Çok yorgunluk, halsizlik, nefes darlığı veya baş dönmesi (düşük alyuvar)
- Ateş, titreme veya kolay başlayan enfeksiyonlar (düşük akyuvar)
- Kolay morarma, burun kanaması, diş eti kanaması veya deride küçük kırmızı noktalar (düşük trombosit)
Bu belirtiler başka nedenlerden de kaynaklanabilir. Her değişikliği ekibinizle paylaşın; kan sayımlarınızı kontrol edip sonraki adımları önerebilirler.
Hangi ilaçlar kemik iliği süpresyonuna yol açabilir?
Bir ilacın kemik iliğini baskılaması, o ilacın yan etkisidir. Aşağıdakiler dahil birçok ilaç tipi bunu yapabilir:
- Kanser tedavileri (kemoterapi, bazı hedefe yönelik veya immünoterapiler ve kemikleri etkileyen radyoterapi)
- Sara (epilepsi) tedavileri
- Organ nakli reddini önleyen ilaçlar (immünsüpresanlar)
- Romatizmal ve otoimmün hastalık tedavileri
- Ruh sağlığı tedavileri
- HIV tedavileri
- Ciddi enfeksiyon tedavileri
Bir ilacın yan etki yaptığını düşünüyorsanız doktorunuz veya hemşirenizle konuşun. Alternatifler veya doz değişikliklerini sorun. Hiçbir ilacı kendi başınıza bırakmayın; hekime danışın.
Ekibiniz nasıl izleyecek?
- Tam Kan Sayımı (TKS): alyuvar, akyuvar ve trombositleri kontrol eder
- Mutlak Nötrofil Sayısı (MNS/ANC): enfeksiyonla savaşma gücünü gösterir
- Zamanlama: Birçok kemoterapi döngüsünden 7–14 gün sonra sayımlar genelde “nadir” denen en düşük noktaya iner, sonra toparlanır
Ekibiniz bu sayıları; tedavi zamanlamasını, enfeksiyonlardan korunmayı ve güvenlik adımlarını planlamak için kullanır.
Kemik iliği süpresyonu nasıl yönetilir?
Yönetim, hangi kan hücresinin ne kadar düştüğüne bağlıdır. Ekibiniz şunları önerebilir:
- Düşüklüğe neden olan ilacın dozunu ertelemek veya ayarlamak
- Gerektiğinde alyuvar veya trombosit transfüzyonları
- Akyuvarlar düşükken enfeksiyonu önlemek veya tedavi etmek için ilaçlar
- Büyüme faktörleri: Vücudun daha fazla akyuvar veya alyuvar üretmesine yardımcı olan enjeksiyonlar
Onkoloji ekibiniz riskleri, faydaları ve neler beklemeniz gerektiğini açıklar. Olası yan etkileri ve ne zaman yardım istemeniz gerektiğini sorun. İlaçlar ve enjeksiyonlar konusunda hekime danışın.
Enfeksiyon riskini nasıl azaltabilirsiniz?
Akyuvarlar düşükken mikroplar hızla enfeksiyon yapabilir. Şu adımlar yardımcı olur:
- Ellerinizi sık sık en az 20 saniye sabun ve suyla yıkayın. Su yoksa en az %60 alkol içeren el antiseptiği kullanın.
- Yemek yemeden veya hazırlamadan önce; öksürüp hapşırdıktan sonra; tuvalet sonrası veya alt değiştirdikten sonra; hayvanlara dokunduktan sonra; asansör düğmeleri ve kumandalar gibi çok dokunulan yüzeylere temas sonrası ellerinizi temizleyin.
- Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının.
- Hastalarla özellikle havlu, mendil, yiyecek ve içecek paylaşmayın.
- Ekibinizin önerdiği aşıları güncel tutun.
- Grip mevsiminde veya COVID-19 oranları yüksekken, kalabalıklardan ve hasta kişilerden uzak durun. Ekibiniz önerirse kalabalık kapalı alanlarda iyi oturan bir maske kullanmayı düşünün.
Gıda güvenliğinin temelleri
- Pastörize edilmemiş süt ve ondan yapılan yiyecekleri tüketmeyin.
- Meyve ve sebzeleri akan su altında iyice yıkayın.
- Buzdolabını 4,4°C (40°F) altına, derin dondurucuyu −18°C (0°F) veya daha soğuğa ayarlayın.
- Eti ve deniz ürünlerini iyice pişirin; yumurtayı sarısı katılaşana kadar pişirin.
- Çiğ et ve tüketime hazır yiyecekler için ayrı kesme tahtaları kullanın.
- Çiğ gıdaya değen elleri, bıçakları ve kesme tahtalarını yıkayın.
Tedavi sırasında gücünüzü korumanıza yardımcı olabilecek besinler için doktorunuza veya diyetisyene danışabilirsiniz.
Günlük alışkanlıklar
- İhtiyacınız oldukça dinlenin. Ekibiniz onaylarsa hafif aktivite enerjinizi artırabilir.
- Kanama riskini azaltmak için yumuşak diş fırçası kullanın ve tıraşı elektrikli tıraş makinesiyle yapın.
- Kesikleri önleyin: Ayakkabı giyin, bahçe işlerinde eldiven kullanın ve keskin nesnelerle dikkatli olun.
- Ekibiniz önerirse evde ateşinizi takip edin ve paylaşırlarsa MNS değerinizi bilin.
Ekibinize sorabileceğiniz sorular
- Mevcut kan sayımlarım nedir ve “nadir” dönemim ne zaman bekleniyor?
- Evde hangi belirtileri izlemeliyim?
- Koruyucu ilaçlara veya büyüme faktörü enjeksiyonlarına ihtiyacım var mı?
- Sayım düşükken uymam gereken aktivite veya beslenme değişiklikleri var mı?
- Ateşim çıkarsa veya kanamam başlarsa 7/24 kimi aramalıyım?
Ekibinizi ne zaman aramalısınız?
- 38°C (100,4°F) ve üzeri ateş veya titreme
- Yeni başlayan ya da artan baş dönmesi veya nefes darlığı
- Yeni veya alışılmadık, belirgin kanamalar (burun kanaması, diş eti kanaması dahil)
- Ağır adet kanaması veya adetler arasında kanama
- Her türlü enfeksiyon belirtisi (boğaz ağrısı, idrar yaparken yanma, öksürük, kızarıklık veya cerahat)
- Görme değişikliğiyle seyreden baş ağrısı, kafa karışıklığı veya göğüs ağrısı
Acil uyarı: Şiddetli nefes darlığı, göğüs ağrısı, bilinç değişikliği/bayılma veya hızla kötüleşen durum varsa Acil yardım çağırın / 112’yi arayın.
Kaynaklar ve yararlı bağlantılar
- NCI: Myelosuppression (tanım)
- CDC: El yıkama
- NCCN Hasta Rehberi: Kanserle İlişkili Enfeksiyonlar
- ALTAI Oncology
Son gözden geçirildi: 2025-10-29
Yasal Uyarı – Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır, hekiminizin yerini almaz.
