Kanser tedavisi, hem fiziksel hem de psikolojik olarak zorlayıcı bir süreçtir. Bu süreçte pek çok hastada iştahsızlık ve kilo kaybı görülebilir. Özellikle kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler, sindirim sistemi üzerinde etkiler yaratabilir, tat ve koku alma duyularında değişikliğe neden olabilir, bu da beslenmeyi zorlaştırabilir. Yeterli ve dengeli beslenmek ise vücudun tedaviye yanıtını artırır, iyileşme sürecini destekler ve yaşam kalitesini yükseltir.
Kilo Kaybı ve İştahsızlık Neden Olur?
- Kanserin kendisi: Vücut, kanser nedeniyle tüketilen besinleri verimli bir şekilde kullanamayabilir. Ayrıca bazı tümörler sindirim sistemini doğrudan etkileyerek gıda alımını azaltabilir.
- Tedavi yan etkileri: Kemoterapi, radyoterapi ve immünoterapiler; bulantı, kusma, ağız yaraları, boğazda tahriş, tat-koku değişikliği, ishal veya kabızlık gibi yan etkilere neden olabilir. Bu da yemek yemeyi zorlaştırır.
- Ağrı: Cerrahiden sonra veya tümörün kendisinden kaynaklı ağrı, yemek yeme isteğini azaltabilir.
- Psikolojik durum: Kanser tanısı almak, kişide stres, depresyon ve kaygı yaratabilir. Bu durumlar da iştahı doğrudan etkileyebilir.
Yeterli Beslenme Neden Önemlidir?
- Enerji sağlamak: Vücudun tedaviye dayanıklı olabilmesi için enerjiye ihtiyacı vardır.
- Bağışıklık sistemini desteklemek: İyi beslenme, enfeksiyon riskini azaltır.
- Doku ve hücre onarımı: Özellikle ameliyat veya radyoterapi sonrası, iyileşme için gerekli besinlerin alınması gerekir.
- Kas kütlesini korumak: Kilo kaybı, kas kaybına yol açabilir. Bu da yorgunluk ve güçsüzlüğe neden olur.
Hangi Gıdalar Faydalıdır?
Enerji ve protein açısından zengin, sindirimi kolay gıdaları tercih edin:
- Kremalı ve etli çorbalar: Mercimek, yayla, ezogelin gibi çorbalar içine et, yoğurt, süt veya zeytinyağı eklenerek zenginleştirilebilir.
- Süt ürünleri: Yoğurt, süt, ayran, dondurma, muhallebi, smoothie gibi ürünler hem serinletici hem de besleyicidir.
- Protein kaynakları: Yumurtalı tarifler, tavuk, balık, kırmızı et, mercimek köftesi, nohut ve fasulye gibi baklagiller.
- Enerji yoğun atıştırmalıklar: Fındık, ceviz, badem, kuru kayısı, kuru incir, tahin-pekmez karışımları.
- Ev yapımı destekleyici içecekler: Muzlu süt, bal-eklenmiş yoğurt içecekleri, meyveli yoğurt karışımları.
Beslenmeyi Kolaylaştıracak Öneriler
- Günde 5–6 küçük öğün yemeyi hedefleyin.
- Sevdiğiniz ve iyi hissettiren yiyecekleri daha sık tüketin.
- Yemeklere zeytinyağı, tereyağı, kaşar peyniri gibi kalori artırıcı malzemeler ekleyin.
- Ara öğünlerde cevizli kurabiye, tahinli kek gibi enerji yoğun seçenekler tercih edin.
- Sıvı alımını öğün dışında yapın, öğün sırasında sıvı tüketimini azaltın.
- Baharatlar ve limon gibi doğal tatlandırıcılarla yiyeceklerin aromasını artırın.
- Yemekleri sevdiklerinizle paylaşmak iştahınızı artırabilir.
- Yorgun olduğunuz günlerde önceden hazırlanmış dondurulmuş ev yemeklerini tercih edin.
- Yürüyüş gibi hafif egzersizler yemek öncesi iştah açabilir.
- Vitamin ve mineral desteği için doktorunuza danışın.
Tedaviye Bağlı Beslenme Sorunları İçin Çözümler
- Ağız kuruluğu: Bol su için, nemli gıdalar tüketin, şeker içermeyen pastiller emebilirsiniz.
- Ağız yaraları: Yumuşak ve ılık yiyecekler (püre, yoğurt, sütlaç) tercih edin. Baharatlı ve asidik yiyeceklerden kaçının.
- Bulantı: Tost, haşlanmış patates, muz gibi hafif yiyecekleri tercih edin. Kızartmalardan uzak durun.
- Kabızlık: Lifli gıdalar (sebze, meyve, kuru erik, tam buğday ekmeği) ve bol su tüketin.
- İshal: Sıvı kaybını önlemek için su ve ev yapımı kompostolar içilebilir. Yağlı ve sütlü yiyeceklerden uzak durulmalı.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
- Hiçbir şey yiyemiyor veya içemiyorsanız
- Şiddetli karın ağrınız varsa
- Baş dönmesi, halsizlik veya bayılma hissediyorsanız
- 38°C üzeri ateşiniz varsa
İştah Artırıcı İlaçlar
Bazı hastalarda iştahı artırmak için ilaç tedavisi gerekebilir. Bu tür ilaçlar yalnızca doktor önerisiyle kullanılmalıdır:
- Olanzapin – Genellikle kısa süreli kullanılır ve hem bulantı hem de iştah azalmasına karşı etkilidir.
- Hormon tedavileri – Belirli kanser türlerinde iştahı artırmak amacıyla tercih edilebilir.
- Kortikosteroidler – Kısa süreli olarak iştahı artırabilir fakat uzun vadede yan etkileri olabilir.
Alternatif Beslenme Yöntemleri
- Tüp ile beslenme: Ağızdan yemek yiyemeyen ama sindirimi çalışan hastalara uygulanır. Mideye ya da bağırsağa tüp yerleştirilerek beslenme sağlanır.
- Parenteral beslenme (damardan): Çok nadir ve özel durumlarda, sindirim sistemi çalışmayan hastalara uygulanır. Besinler doğrudan damar yoluyla verilir.
