Kemoterapi Neden Bulantı ve Kusmaya Neden Olur?
Kemoterapiye bağlı bulantı ve kusma (CINV), kanser tedavisinde en sık görülen ve hastayı en çok zorlayan yan etkilerden biridir. Bunun nedeni, birçok kemoterapi ilacının beyin ve sindirim sistemi arasındaki kusma refleksini tetikleyen bölgeleri etkilemesidir. Yönetilmediğinde sıvı kaybı, kötü beslenme ve yaşam kalitesinde ciddi düşüşe yol açabilir.
Bulantı Türleri Nelerdir?
- Akut bulantı: Kemoterapiden sonraki ilk 24 saat içinde ortaya çıkar.
- Gecikmiş bulantı: 24 saatten sonra başlar, genellikle 2–3. gün en yoğundur.
- Beklentiye bağlı bulantı: Önceki kötü deneyimlerden dolayı, kemoterapiyi hatırlatan kokular veya düşüncelerle tetiklenir.
- Atak (breakthrough) bulantı: Önleyici ilaçlara rağmen ortaya çıkar.
- Dirençli (refrakter) bulantı: Önceki tedavilere rağmen devam eden bulantıdır.
Önleme: Hangi İlaçlar Kullanılır?
Günümüzde kullanılan ilaç protokolleri, kemoterapiye bağlı bulantı ve kusmayı büyük oranda azaltmaktadır. Onkoloğunuz aşağıdaki ilaçları reçete edebilir:
- 5-HT3 reseptör antagonistleri (örn: ondansetron, granisetron)
- NK1 reseptör antagonistleri (örn: aprepitant, fosaprepitant)
- Deksametazon (kortizon, diğer ilaçların etkisini artırır)
- Olanzapin (özellikle güçlü kemoterapilerde etkilidir)
Bu ilaçlar genellikle kombinasyon hâlinde ve kişiye özel planlanır.
Devam Eden Bulantılarda Ne Yapılır?
Bulantı ilaçlara rağmen devam ediyorsa, doktorunuz ek önlemler alabilir:
- Farklı ilaç grubuna geçmek
- Ek olarak lorazepam, metoklopramid veya olanzapin kullanmak
- Kabızlık ya da mide reflüsü gibi eşlik eden sorunları tedavi etmek
Evde Alınabilecek Önlemler
- Sık ve küçük öğünler tercih edin
- Yağlı, baharatlı ve kokulu yiyeceklerden uzak durun
- Bol su için; zencefil çayı, limonlu su veya elektrolit içecekleri faydalı olabilir
- Bulunduğunuz ortamı serin ve havadar tutun
- Derin nefes alma, meditasyon gibi gevşeme tekniklerini deneyin
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?
Aşırı kusma, sıvı kaybı ve elektrolit bozukluklarına yol açabilir. Aşağıdaki durumlarda mutlaka doktorunuza başvurun:
- 24 saatten uzun süre sıvı tutamıyorsanız
- Ağız kuruluğu, baş dönmesi, az idrara çıkma gibi sıvı kaybı belirtileri varsa
- İlaçlara rağmen bulantınız kötüleşiyorsa
Hangi Bölümler Yardımcı Olabilir?
İlk olarak sizi takip eden Onkoloji hekimine başvurmalısınız. Gerekirse Gastroenteroloji veya Destek Tedavi uzmanları sürece dahil olabilir.
Sonuç
Kemoterapiye bağlı bulantı rahatsız edici olabilir ama günümüzde çoğunlukla önlenebilir ve tedavi edilebilir. Erken planlama, doğru ilaç kullanımı ve destekleyici yaklaşımlar ile bu süreç çok daha konforlu hale getirilebilir.
Daha fazla bilgi için şu sayfalara göz atabilirsiniz:
