Kısa Özet (TL;DR)
Zona (herpes zoster), suçiçeği virüsünün yıllar sonra yeniden aktifleşmesiyle oluşan, ağrılı döküntüyle seyreden bir hastalıktır. Zona aşısı, özellikle 50 yaş ve üzerindeki yetişkinlerde zona ve zona sonrası sinir ağrısını (postherpetik nevralji) güçlü biçimde önler. Aşı 2 doz uygulanır; yaygın yan etkiler genelde hafif ve kısa sürelidir.
Zona nedir?
Zona, çocuklukta geçirilen suçiçeği virüsünün (varisella-zoster) sinir köklerinde uykuya geçip yıllar sonra yeniden aktifleşmesiyle oluşur. Tek taraflı, bant şeklinde döküntü ve yanıcı ağrı tipiktir. Göz tutulumu ve kalıcı sinir ağrısı gibi ciddi sorunlar bırakabilir.
Belirtiler / Sebepler / Risk Faktörleri
- Belirtiler: Yanma-batma tarzı ağrı, 1–3 gün sonra aynı bölgede su dolu kabarcıklar; bazen ateş ve halsizlik.
- Sebepler: Suçiçeği virüsünün yeniden aktifleşmesi.
- Risk faktörleri: 50 yaş ve üzeri, bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar/tedaviler (kanser tedavisi, organ nakli, HIV, uzun süreli kortikosteroidler – hekime danışın), diyabet, yoğun stres.
Zona aşısı nedir?
Güncel zona aşısı, canlı virüs içermez (rekombinant aşıdır). Bağışıklık sistemini hedefleyerek virüsün yeniden aktifleşmesini önlemeye yardımcı olur. Bu nedenle bağışıklığı zayıf kişilerde de genellikle tercih edilir.
Kimlere önerilir?
- 50 yaş ve üzeri tüm yetişkinler: Daha önce zona geçirmiş olsanız bile fayda sağlar.
- 19 yaş ve üzeri bağışıklığı zayıflamış kişiler: Kanser tedavisi, organ nakli, ileri böbrek/karaciğer hastalığı, HIV gibi durumlarda hekime danışarak aşı planlayın.
- Daha önce canlı zona aşısı yaptıranlar: Yeni aşıyı da olabilirsiniz; genelde en az 8 hafta ara önerilir.
- Suçiçeği hiç geçirmemiş/yaptırmamış olanlar: Zona aşısı yerine suçiçeği aşısı gerekebilir; durumunuzu hekiminizle değerlendirin.
Kaç doz ve nasıl uygulanır?
- Toplam 2 doz: Kas içine (genelde omuz deltoid bölgesi) 0.5 mL.
- Aralık: İlk dozdan 2–6 ay sonra ikinci doz. Bağışıklığı zayıf kişilerde 1–2 ay arayla yapılabilir.
- Gecikme olursa: Seriye baştan başlamazsınız; ikinci dozu en kısa sürede tamamlayın.
- Yakın zamanda zona geçirenler: Döküntü ve akut şikayetler geçtikten sonra aşılanabilirsiniz.
- Eş zamanlı aşılar: Grip ve COVID-19 aşılarıyla aynı gün farklı koldan yapılabilir; hekime danışın.
Koruyuculuğu ne kadar?
Klinik çalışmalarda zona aşısı 50–69 yaşta yaklaşık %97, 70 yaş ve üzeri grupta yaklaşık %90 oranında zona riskini azaltmıştır. Zona sonrası sinir ağrısını da büyük ölçüde önler. Koruma en az 10 yıl sürer; şu anda rutin pekiştirme (rapel) dozu önerilmemektedir. Aşı %100 koruma sağlamasa da hastalık gelişirse genellikle daha hafif seyreder.
Yan etkiler ve güvenlik
- Sık görülenler (2–3 gün): Enjeksiyon yerinde ağrı/kızarıklık/şişlik, yorgunluk, baş ağrısı, titreme, kas ağrısı, hafif ateş, mide bulantısı.
- Nadir: Alerjik reaksiyon (kurdeşen, nefes darlığı, yüzde/dilde şişme). Bu durumda acil yardım çağırın / 112’yi arayın.
- Çok nadir: Guillain-Barré sendromu gibi nörolojik sorunlar bildirilmiştir; risk çok düşüktür. Yeni güçsüzlük, uyuşma, yürüyememe olursa acil değerlendirilmeli.
- Kimlere yapılmaz/ertelenir: Aşının bileşenlerine ciddi alerjisi olanlar; aktif zona atağı veya orta-şiddetli ateşli hastalık sırasında ileri bir tarihe erteleyin. Gebelikte ertelenir; emzirme döneminde durumunuzu hekiminizle konuşun.
Tedavi ve Yönetim (Genel Bilgi)
Aşı, zonayı önlemek içindir; tedavi etmez. Zona gelişirse ilk 72 saat içinde antiviral ilaçlar (ör. asiklovir grubu – hekime danışın) ve ağrı kontrolü faydalıdır. Göz çevresinde döküntü varsa acil göz hekimine başvurun. Sinir ağrısı uzarsa ağrı uzmanı/nevroloji desteği alın.
Yaşam Tarzı ve Önleme Önerileri
- Düzenli uyku, dengeli beslenme ve hafif-orta düzey egzersizle bağışıklığınızı destekleyin.
- Diyabet, hipertansiyon gibi kronik hastalıklarınızı iyi yönetin.
- Sigara ve fazla alkolü bırakın.
- Uzun süreli kortikosteroid veya bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanıyorsanız aşı zamanlaması için hekime danışın.
Türkiye’de bulunabilirlik ve fiyat
Zona aşısı Türkiye’de çoğunlukla özel sağlık kuruluşları ve eczaneler aracılığıyla temin edilir. Stok ve fiyatlar dönemsel olarak değişebilir. Genellikle iki doz halinde ücretlendirilir ve çoğu zaman geri ödeme kapsamında değildir. Ankara’da Uluğ Bey Tıp Merkezi’ni arayarak fiyat öğrenebilirsiniz.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
- 50 yaş ve üzerindesiniz ve zona aşısı hakkında bilgi/planlama istiyorsunuz.
- Bağışıklık sisteminizi etkileyen bir hastalık/tedavi alıyorsunuz.
- Aşı sonrası 3 günden uzun süren yüksek ateş veya şiddetli ağrı yaşıyorsunuz.
- Aşıdan sonra döküntü, nefes darlığı, yüzde/dilde şişme gelişti (Acil 112).
- Göz çevresinde döküntü veya görme bulanıklığı oldu (Acil değerlendirme).
Sık Sorulan Sorular
- Aşı zonaya neden olur mu? Hayır. Aşı canlı virüs içermez; zonaya yol açmaz.
- Daha önce zona oldum; yine de aşı olmalı mıyım? Evet. Tekrarı önlemek için önerilir; döküntüler geçtikten sonra planlanır.
- İkinci dozu geciktirdim; baştan mı başlamalıyım? Hayır. Kaldığınız yerden ikinci dozu en kısa sürede yaptırın.
- Diğer aşılarla aynı gün olabilir miyim? Genellikle evet; farklı koldan uygulanır. Hekime danışın.
- Yan etkilerde ne yapmalıyım? Dinlenme, sıvı ve soğuk kompres iyi gelir. Gerektiğinde basit ağrı kesiciler kullanılabilir; hekime danışın. Şiddetli belirtilerde 112’yi arayın.
Kaynaklar
- CDC – Shingles (Herpes Zoster) Vaccination
- CDC – About Shingles (Herpes Zoster)
- Cleveland Clinic – Shingles Vaccine
- Vikipedi (TR) – Herpes zoster
Yasal Uyarı
Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır, hekiminizin yerini almaz.
Last reviewed: 2025-09-26
