KOAH NEDİR?
“Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı” isminin baş harflerinden oluşan kısaltılmış bir hastalık ismidir.
KRONİK kelimesi hastalığın uzun zamandır devam ettiği anlamındadır.
OBSTRÜKTİF kelimesi tıkayıcı anlamındadır ve bu hastalıkta nefes borularının (bronşların) tıkandığını ifade etmek için kullanılır.
KOAH; sinsi başlangıçlı ve ilerleyici, zaman içinde hava yollarını tıkayarak solunum yetmezliğine yol açan bir akciğer hastalığıdır. Dünyada ve ülkemizde çok sık görülmesi ve ileri yaşta ölüm nedenleri içinde ilk sıralarda yer alması nedeni ile büyük öneme sahiptir.
KOAH NEDEN ve NASIL GELİŞİR?
KOAH’ın en önemli nedeni başta SİGARA olmak üzere, tütün ürünlerinin (puro, pipo, nargile vb) dumanına maruz kalmaktır. Tütün dumanında 60’ın üzerinde farklı kimyasal ve toksik madde mevcuttur. Genellikle 20 yıldan daha uzun süren sigara tüketimi sonrası ortaya çıkar. Günlük sigara tüketimi çok fazla ise daha erken de oluşabilir. Sigara içen her beş, altı kişiden birinde KOAH gelişmektedir. Sigaraya pasif olarak maruziyet, biyolojik yakıta bağlı ev içi hava kirliliği, mesleksel ortamda toksik gaz ve toz maruziyeti, çevresel ortamda hava kirliliği, çocuklukta geçirilen hava yolu hastalıkları ve genetik bazı özellikler KOAH gelişimi için diğer risk faktörleridir.
KOAH başta sigara dumanı olmak üzere toksik gazlara ve toza uzun yıllar temas sonrası geliştiği için ileri yaşta görülen bir hastalıktır. Hastalık genellikle 40 yaşından sonra belirti vermeye başlar. Sigara dumanı hava yollarını tahriş eder ve kronik iltihaplanma ile birlikte hasar başlar. Zaman içinde hava yolları (bronşlar) daralır, oksijen alışverişinin gerçeklediği hava keseleri (alveoller) harap olur. Sonuçta vücudun ihtiyacı olan oksijen iletimi gerçekleşemez ve nefes darlığı başlar.
KOAH’IN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Nefes darlığı; önceleri ağır eforla, sonra hafif eforla ve hastalık ilerlediğinde istirahatte bile olan, en ciddi belirtidir. Yıllar içinde ilerleyici özelliktedir.
Öksürük; uzun süreli, tekrarlayan ve zaman zaman artış gösteren niteliktedir.
Balgam çıkarma; özellikle kronik bronşitin ön planda olduğu hastalarda öksürüğe eşlik eder. Sabahları daha fazladır. Genelde beyaz-krem renkli olmakla beraber enfeksiyon ataklarında sarı-yeşil renge döner ve miktarı artar.
KOAH NASIL TEŞHİS EDİLİR?
KOAH teşhisi kolay bir hastalıktır. Sigara içen ya da KOAH için diğer risk faktörlerini taşıyan bir kişide uzun süreli ya da tekrarlayan nefes darlığı, öksürük-balgam şikayetleri varsa KOAH hastalığı akla gelmelidir. KOAH düşünülen hastada kesin tanı solunum fonksiyon testi yapılarak konulur. Solunum fonksiyon testi ile hem tanı doğrulanır hem de hastalığın ağırlığı belirlenir.
KOAH ilerleyici ve geriye dönüşü olmayan bir hastalık olduğu için erken teşhis çok önemlidir. Ne kadar erken teşhis edilir ve ne kadar erken tedaviye başlanırsa hastalık o kadar az hasarla kalır ve ilerlemesi engellenebilir. Ne yazık ki, KOAH’lı hastalar ilk teşhis edildikleri anda genellikle akciğer kapasitelerinin önemli bir kısmını kaybetmiş olurlar. Bunun nedeni öksürük, balgam ve nefes darlığı şikayetlerini içmekte oldukları sigaraya bağlayarak ihmal etmeleridir.
KOAH NASIL TEDAVİ EDİLİR ?
Başta sigara olmak üzere risk faktörlerinden uzaklaşmak tedavide ilk ve en önemli adımdır.
Akciğerlerde oluşan hasarın geri dönüşü ve tamiri tam olarak mümkün değildir. KOAH başlayan bir hastada sigarayı bıraktıktan sonra bozuklukların tamamen ortadan kaybolması çok zordur ancak hastalığın ilerlemesi ciddi oranda kontrol altına alınır. Sigara bırakılmaz ise hastalık çok hızlı ilerler.
KOAH tedavisinde ikinci adım ilaç tedavisidir. Büyük çoğunluğu solunum yolu ile kullanılan ilaçlar hastaların şikayetlerini azaltır, hastalık ataklarını kontrol altına alır. Farklı mekanizmalarla etkili bu ilaçlar; hastalığın evresine, şikayetlerin ciddiyetine ve atak sıklığına göre her hasta için özel seçilerek planlanır.
Zatürre ve grip aşısı olmak hastalığın enfeksiyöz ataklarını önlemek için büyük önem taşır.
Akciğer rehabilitasyonu, seçilmiş hastalarda endoskopik ve cerrahi girişimler gibi özellikli tedavi seçenekleri de mevcuttur.
KOAH tamamen düzelen bir hastalık olmadığı için, belirli aralıklarla kontrol muayenesi ve tedavi planlaması, yani takip gerektiren bir hastalıktır.