Ülseratif Kolit Nedir?
Ülseratif kolit, kalın bağırsağın (kolon) ve rektumun iç yüzeyinde iltihaplanma ve ülser oluşumuna neden olan kronik inflamatuvar bağırsak hastalığıdır (IBD). Hastalık genellikle tekrarlayan ataklarla seyrederek ishal, karın ağrısı ve kanlı dışkılama gibi belirtilere yol açar.
Ülseratif Kolitin Nedenleri
Kesin nedeni tam olarak bilinmese de, bağışıklık sisteminin bağırsak hücrelerine yanlışlıkla saldırması sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
- Genetik yatkınlık: Ailesinde inflamatuvar bağırsak hastalığı olan bireylerde risk artar.
- Bağışıklık sistemi bozukluğu: Bağışıklık sistemi bağırsaktaki zararsız bakterilere saldırarak iltihaplanmaya neden olabilir.
- Çevresel faktörler: Batı tipi beslenme, işlenmiş gıdalar, sigara kullanımı ve stres hastalığın alevlenmesine katkıda bulunabilir.
- Bağırsak mikrobiyomu dengesizliği: Bağırsaklardaki yararlı ve zararlı bakterilerin dengesizleşmesi inflamasyonu artırabilir.
Ülseratif Kolitin Belirtileri
- Sık ve acil dışkılama ihtiyacı
- İshal (genellikle kanlı veya mukuslu)
- Karın ağrısı ve kramp
- Kilo kaybı ve iştahsızlık
- Yorgunluk ve halsizlik
- Ateş (şiddetli vakalarda)
- Eklem ağrıları ve cilt döküntüleri (ekstra bağırsak belirtileri)
Ülseratif Kolit Türleri
- Proktit: Yalnızca rektumu etkiler, kanlı dışkılama en belirgin belirtidir.
- Sol Taraflı Kolit: Kalın bağırsağın sol tarafını etkileyerek ishal, kilo kaybı ve kramp tarzı ağrılara neden olur.
- Pankolit: Tüm kalın bağırsağı etkileyerek ciddi belirtilere yol açabilir.
- Fulminan Kolit: Nadir görülen ancak ağır seyreden bir formdur; şiddetli ishal, dehidrasyon ve toksik megakolon riski ile ilişkilidir.
Ülseratif Kolit Nasıl Teşhis Edilir?
- Kolonoskopi ve biyopsi: Kalın bağırsak iç yüzeyi incelenir ve örnek alınır.
- Dışkı testleri: Enfeksiyon ve inflamasyon belirteçleri araştırılır.
- Kan testleri: Anemi, inflamasyon ve bağışıklık sistemi bozuklukları kontrol edilir.
- Görüntüleme yöntemleri: BT veya MR enterografi ile bağırsak duvarı detaylı olarak incelenir.
Ülseratif Kolit Tedavi Yöntemleri
1. İlaç Tedavisi
- 5-ASA (Aminosalisilatlar): Hafif ve orta şiddetli vakalarda kullanılır (örneğin, mesalamin, sulfasalazin).
- Kortikosteroidler: Orta veya şiddetli atakları kontrol altına almak için kısa süreli kullanılır.
- Bağışıklık baskılayıcılar: Azatioprin, metotreksat gibi ilaçlar bağışıklık sistemini düzenleyerek inflamasyonu azaltır.
- Biyolojik ajanlar: TNF inhibitörleri (infliximab, adalimumab), IL-12/23 inhibitörleri (ustekinumab) ve JAK inhibitörleri (tofacitinib) ileri evre hastalarda kullanılır.
2. Beslenme ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Lif oranı düşük beslenme: Alevlenme dönemlerinde bağırsak tahrişini önlemek için önerilir.
- Süt ürünlerinden kaçınma: Laktoz intoleransı olan bireylerde şikayetleri artırabilir.
- İşlenmiş gıdalardan uzak durma: Paketli ve katkı maddesi içeren yiyecekler inflamasyonu tetikleyebilir.
- Dengeli ve protein açısından zengin beslenme: Kas kaybını önlemek için önemlidir.
- Stres yönetimi: Yoga, meditasyon ve düzenli egzersiz atakları azaltabilir.
3. Cerrahi Müdahale
Proktokolektomi ve ileal poş-anal anastomoz (IPAA) ile bağırsağın tamamının alınması gerekebilir. Toksik megakolon veya şiddetli kanama durumlarında acil cerrahi müdahale yapılabilir.
Ülseratif Kolit ve Kanser Riski
Uzun süreli ülseratif kolit hastalarında kolorektal kanser riski artar. Bu nedenle düzenli kolonoskopi taramaları önerilir.
Sonuç
Ülseratif kolit yaşam boyu sürebilen bir hastalık olsa da, erken teşhis ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir. Semptomları hafifletmek için ilaç tedavisine ek olarak sağlıklı beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır.
Daha fazla bilgi için:
